به گزارش خبرنگار مهر، آبخيز مهارلو يكي از مهمترين حوزه‌هاي آبخيز استان فارس به شمار مي‌رود . اهميت اين حوضه بيشتر به دليل در بر گرفتن شهر‌هاي شيراز، سروستان و صدرا و بيشترين تراكم جمعيتي در بين حوضه‌هاي استان است. مرز شمال غرب آن از گردنه شول در مسير شيراز- سپيدان، شروع شده و مرز جنوب شرق آن در گردنه میان جنگل فسا، در مسير سروستان- فسا، به پايان مي‌رسد.
درياچه‌ي مهارلو(نمک شیراز) که در10 كيلومتري جنوب شرقي شيراز واقع شده و محل تخليه تمام سيلاب‌ها و زه آب‌هاي دو رود خشك شيراز و راهدار و مسيل‌هاي نظرآباد و ميان جنگل، است.
این چاله را به دليل نبود تداوم در تغذيه و همچنين تبخير فوق‌العاده زياد، ناشي از عمق كم و سطح وسيع، نمي‌توان درياچه‌اي دائمي به شمار آورد.
عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس در گفتگو با خبرنگار مهر پيرامون درياچه مهارلو گفت: در پژوهشي كه از سوي اين مركز از سال 83 آغاز و نتيجه آن در سال 1390 به وسیله پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور چاپ شد، وضعیت رسوبي آن بررسی شد.
سيد حميد مصباح اظهار داشت: در اين تحقيقات روند ورود رسوب سالانه به اين درياچه با کاربرد ردیاب‌های رادیواکتیوی چون سزیوم، توريم و راديوم، بررسي شد.
وي افزود: در اين راستا ميزان رسوبات وارد شده به درياچه مهارلو از 50 سال قبل تا سال 83 با فرض اينكه هر سال به يك ميزان رسوب وارد درياچه شود، برآورد شد. بر این اساس سالي 1.5 سانتي‌متر رسوب وارد دریاچه مهارلو مي‌شود. با توجه به عمق کم(ميانگين 55 سانتي‌متر) با این روند دریاچه تا چند دهه دیگر از رسوب پر می شود.
عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس در رابطه با وروديهاي درياچه بيان كرد: در حال حاضر سه ورودي اصلي به سمت درياچه مهارلو وجود دارد. رودخانه خشك(از كوه‌هاي شمال و غرب شيراز آغاز شده و پس از گذر از ميان شيراز به درياچه وارد مي‌شود)، رودخانه چنارراهدار( ازكوه‌هاي غرب شيراز آغاز شده و پس از گذر از حاشيه جنوب از پل فسا به درياچه وارد مي‌شود) و مسيل نظرآباد(از كوه‌هاي شرق و جنوب سروستان سرچشمه گرفته و پس از گذر از دشت سروستان وارد درياچه مي‌گردد). بيشترين رسوبهاي وارد شده مربوط به شاخه‌هاي نهراعظم و چنار سوخته رودخانه خشك است.
وي گفت: با توجه به شرايط تشديد فرسايش در اراضي حوضه و گسترش فعاليتهاي عمراني بدون رعايت اصول حفاظتي در عرصه رودخانه‌ها و مسيلها و اراضي حاشيه آنها، پيش بيني مي‌شود با ورود رسوب بيشتر به درياچه زمان پر شدن درياچه خيلي كوتاهتر شود.
مصباح ادامه داد: بررسي‌هاي شركت سهامي آب منطقه‌اي فارس و مركز مطالعات كارست در دهه 70 نیز بيانگر آن است كه به دليل رسوب‌گذاري، سالانه تا 10 ميلي‌متر از عمق درياچه كاسته مي‌شود . اين مطالعات بيانگر رسوبات ريز دانه در حد رس و لاي در پهنه درياچه است.
عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس افزود: در تحقيقات انجام شده اين نتيجه به دست آمد كه اراضي كشاورزي ديم منشا رسوبات هستند. اين اراضي از نظر شكل ظاهري زمين، پستي و بلندي زيادي داشته به گونه‌اي كه به تپه ماهور معروف می باشند. با شخم این زمين‌ها خاک‌هاي آنها به آسانی جدا شده و با وقوع اندکی بارندگی و ایجاد روان‌آب به شکل رسوب همراه آب وارد دریاچه مهارلو مي‌شود.
وي ادامه داد: زمانيكه اين رسوبات وارد درياچه مي شوند از عمق آن كم كرده و اين امر مشكلاتي را از جمله پس زدن آب به سوی شیراز و سروستان به همراه دارد.
مصباح با بيان اينكه در حال حاضر به دليل خشكسالي اثرات وارد شدن اين رسوبات مشهود نيست، اظهار داشت: اگر روند رسوب گذاری ادامه داشته باشد در ترسالي‌ها(سال‌هاي با بارش بيشتر از ميانگين دراز مدت) اثرات اين مسئله بيشتر شده به گونه‌ای كه باعث آبگرفتگي اراضی مجاور و جاده اطراف درياچه خواهد شد.
عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس گفت: اگر خشکسالی ادامه یابد و یا به هر طریق دیگر آب ورودی به دریاچه کاهش یابد( مانند احداث آب بند‌هاي بزرگ در بالا دست هر يك از سه مسيل ورودي) ، رسوبات مي‌توانند منشا برداشت ذرات ريز رس و ماسه از سطح درياچه باشد و سبب حركت ريزگرد‌ها به اطراف مي‌شود. اين وضعيت علاوه بر به خطر انداختن زندگي مردم شهرها و آبادیها سبب نابودی اراضي كشاورزي و تعطیلی صنایع می شود.
وي تاكيد كرد: در صورت ادامه اين روند و وارد شدن اين میزان رسوب به درياچه مهارلو طي چند دهه آينده ديگر اثري از درياچه باقي نخواهد ماند و این آبگیر به پهنه‌ای رسوبی تبديل خواهد شد.
مصباح در خصوص راهكارهاي لازم براي جلوگيري از اين موضوع بيان كرد: بر اساس گزارش‌ها، خسارت‌های ناشی از ته‌نشینی رسوب در آبراهه‌ها، مخازن طبیعی و مصنوعی، توربین‌های آبی و سکونتگاه‌های انسانی و جانوری، در کشور و از جمله حوضه مهارلو نگران کننده است.
وي ادامه داد: علاوه بر این بر هم خوردگی تعادل طبیعی در محیط به ویژه آبگیرها، یکی از اثرات غیرقابل جبران این پدیده است. اگر چه ورود مواد همراه سيلاب به مخازن(آبگيرهاي كوچك، درياچه‌ها و...) پديده‌اي طبيعي است، اما با دخالت‌هاي انسان به ويژه تغيير كاربري اراضي، اين فرايند تسريع يافته و در نتيجه مرگ آنها زودتر فرا مي‌رسد.
عضو هيئت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي فارس اظهار داشت: امروزه نابودي تدريجي آبگيرها به دليل پرشدن از رسوب، ورود آلاينده‌ها و تغييرهاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي آنها يكي از معضلات جهاني محيط زيست است. بنابراین مديريت جامع حوضه‌ي آبخيز آبگيرها با رويكرد مهار فرسایش و رسوب ناشی از آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
وي افزود: با توجه به اينكه فرايند فرسايش و رسوب پديده‌اي پيچيده است، مهار آن نياز به مديريت جامع منابع حوضه دارد. بنابراين، براي كاهش معضلات آبخيز مهارلو در دراز مدت، تهيه و اجراي طرح جامع و هم‌آهنگ حوضه توصيه مي‌شود.
مصباح در رابطه با راهكارها در كوتاه مدت تصريح كرد: جلوگيري از تغيير كاربري اراضي از مرتع و جنگل به ساير كاربري‌ها( به ويژه معدن، صنعت، كشاورزي و مسكوني) در بالا دست حوضه به ويژه در زير حوضه‌هاي پسكوهك، نهراعظم، چنارراهدار و نظرآباد، ضروري‌تر است. از اين رو توقف واگذاري اراضي به هر شكل(معدن، كشاورزي، صنعت و...) تا تهيه طرح جامع، ضروري است. همچنين كنترل عمليات عمراني در آبراهه‌ها به ويژه رودخانه خشك وساماندهي بهره‌برداري از معادن موجود(نظارت بر بهره‌برداري) از ديگر راهكارها است.
نظر شما